Với tinh thần cảnh giác và quyết tâm đánh thắng, trong trận đầu ra quân chống chiến tranh phá hoại bằng không quân và hải quân quy mô lớn của Mỹ ra miền Bắc, Hải đội 111, Vùng 1 Duyên hải của Hải quân nhân dân Việt Nam đã giáng cho không quân Mỹ những đòn nặng nề. (Ảnh: Nguyễn Thụ/TTXVN)

Trong hành trình 70 năm xây dựng và phát triển của Hải quân Nhân dân Việt Nam, Chiến thắng trận đầu ngày 2 và 5/8/1964 là một trong những chiến công tiêu biểu, một mốc son trong sự nghiệp đấu tranh bảo vệ độc lập dân tộc.

Chiến thắng trận đầu không chỉ là biểu tượng của sức mạnh chính trị, tinh thần “dám đánh, biết đánh và quyết đánh thắng,” mà còn có ý nghĩa, giá trị to lớn trong công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.

Trước quân đội Mỹ hùng mạnh, Hải quân Nhân dân Việt Nam khi đó còn rất non trẻ, chỉ mới thành lập được 9 năm, nhưng bằng lòng quả cảm, những cán bộ, chiến sỹ mới ở độ tuổi mười tám, đôi mươi, với trang bị vũ khí thô sơ đã chiến đấu ngoan cường với kẻ địch mạnh gấp nhiều lần, làm nên truyền thống đánh thắng trận đầu rực rỡ.

Chủ động đối phó

Để thực hiện kế hoạch đánh phá miền Bắc bằng không quân và hải quân, đế quốc Mỹ xác định phải có một chiến dịch tạo cớ nhằm đánh lừa dư luận thế giới.

Do đó, đến tháng 7/1964, Mỹ gia tăng các hoạt động khiêu khích, sử dụng tàu chiến, máy bay xâm phạm hải phận miền Bắc để trinh sát, do thám và hỗ trợ các tàu biệt kích ngụy đánh phá các đảo và vùng dân cư ven biển.

Để chủ động đối phó với âm mưu của địch, ngay từ tháng 12/1963, tại Hội nghị lần thứ 9 Ban Chấp hành Trung ương Đảng, khóa III đã chỉ rõ: Chúng ta phải cảnh giác, sẵn sàng đối phó với trường hợp Mỹ mạo hiểm mở rộng chiến tranh bằng chiến lược "Chiến tranh cục bộ"…; đồng thời xác định tăng cường lực lượng về mọi mặt, đặc biệt là lực lượng quân sự để sẵn sàng đánh thắng Mỹ nếu chúng mở rộng chiến tranh ra miền Bắc.

Bộ đội ta bên xác máy bay phản lực A4D, do Trung úy Hải quân Mỹ Everett Alvarez Jr lái, bị bắn hạ tại Cửa Lục, thị xã Hòn Gai (Quảng Ninh) ngày 5/8/1964. (Ảnh: TTXVN)

Ngày 27 và 28/3/1964, Chủ tịch Hồ Chí Minh triệu tập Hội nghị chính trị đặc biệt. Các đại biểu đã biểu thị sự đoàn kết nhất trí, quyết tâm chiến đấu bảo vệ miền Bắc, đẩy mạnh cuộc chiến tranh giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc.

Trong Hội nghị, Bác đã tuyên bố: "Nếu đế quốc Mỹ liều lĩnh động đến miền Bắc thì nhất định chúng sẽ thất bại thảm hại. Vì nhân dân cả nước ta sẽ cương quyết đánh lại chúng; vì các nước xã hội chủ nghĩa và nhân dân tiến bộ thế giới sẽ hết lòng ủng hộ ta; vì nhân dân Mỹ và các nước đồng minh của Mỹ sẽ phản đối chúng."

Tháng 6/1964, Bộ Chính trị ra Chỉ thị về tăng cường sẵn sàng chiến đấu, đập tan âm mưu khiêu khích, đánh phá miền Bắc của không quân Mỹ.

Tổng Tham mưu trưởng Quân đội Nhân dân Việt Nam ra lệnh báo động sẵn sàng chiến đấu trong toàn thể các lực lượng vũ trang miền Bắc và chỉ thị "Hải quân nhanh chóng chuẩn bị mọi mặt để chiến đấu bảo vệ vùng biển, tuyến ven bờ, các hải cảng, cửa sông và căn cứ; nhanh chóng chuyển mọi sinh hoạt của đơn vị sang thời chiến."

Từ ngày 6/7/1964, toàn Quân chủng chuyển sang trạng thái thời chiến; thành lập sở chỉ huy tiền phương tại căn cứ sông Gianh; điều động một số tàu cho các khu vực; đồng thời, tăng cường huấn luyện kỹ thuật, chiến thuật cho các lực lượng.

Làm nên truyền thống chiến thắng trận đầu vẻ vang

Đêm 31/7, rạng sáng 1/8/1964, Mỹ cho tàu khu trục Ma đốc thuộc Hạm đội 7 xâm phạm sâu vào vùng biển Quảng Bình, sau đó tiến lên phía Bắc, có lúc chỉ cách bờ 8 hải lý, vừa do thám, điều tra mạng lưới bố phòng của ta, vừa đe dọa, uy hiếp các tàu đánh cá của ngư dân ta.

Với quyết tâm không để tàu địch xâm phạm vùng biển của ta, ngày 2/8/1964, Bộ Tư lệnh Hải quân đã chỉ huy Tiểu đoàn 135 sử dụng 3 tàu phóng lôi của Phân đội 3 (gồm các tàu 333, 336, 339), bí mật hành quân từ Vạn Hoa (Quảng Ninh) vào Hòn Nẹ (Thanh Hóa) để phục kích đón đánh tàu khu trục của Mỹ. Phối hợp tham gia chiến đấu còn có 2 tàu tuần tiễu T142 và T146 của Khu Tuần phòng 1.

Chiến sĩ bắn súng máy Đặng Văn Thép (đoàn viên 4 tốt) thuộc tàu A, phân đội Hải quân đã hiệp đồng chặt chẽ với các khẩu đội, bảo vệ vững chắc vùng biển, vùng trời Tổ quốc (1968). (Ảnh: Đoàn Tý/TTXVN)

13 giờ 30 phút ngày 2/8, tàu khu trục Maddox Mỹ xâm phạm vào khu vực biển Hòn Mê (Thanh Hóa). Sở chỉ huy tiền phương lệnh cho biên đội tàu tuần tiễu và tàu phóng lôi xuất kích.

Mặc dù bị địch dùng đạn, pháo từ tàu và máy bay bắn phá dữ dội, nhưng các tàu của ta vẫn dũng cảm tiến về phía mục tiêu, nhanh chóng chiếm lĩnh vị trí có lợi để công kích ngư lôi, phát huy hỏa lực trên tàu đánh trả quyết liệt các tốp máy bay và tàu chiến của địch.

So sánh tương quan của ta và địch, theo ông Đỗ Mạnh Hoán, nguyên là nhân viên cơ điện thuộc Phân đội 3 tàu phóng lôi, tàu của ta chỉ có 25-26 tấn so với tàu khu trục của Mỹ là 1.000 tấn.

Trên tàu của ta chỉ có 2 ống phóng và 2 nòng súng 14,5mm, lắp thêm 2 quả khói mù và 2 quả bom chìm. Trong khi tàu khu trục của Mỹ có cả trăm nòng súng. Cho nên chênh lệch lực lượng rất lớn. Nhưng Hải quân Nhân dân Việt Nam không run sợ trước điều đó, chúng xâm phạm vùng biển của ta phải đánh phải đuổi.

Với tinh thần đó, cán bộ, chiến sỹ ta đã đánh đuổi tàu Maddox rút chạy khỏi lãnh hải Việt Nam; đồng thời bắn rơi 1 chiếc, bắn bị thương 1 chiếc máy bay Mỹ, khẳng định ý chí dám đánh, quyết đánh và quyết thắng giặc Mỹ xâm lược.

Ngay sau khi tàu Maddox bị Hải quân Nhân dân Việt Nam đánh đuổi ra khỏi vùng biển của ta, đêm mùng 4/8/1964, chính quyền Mỹ dựng lên cái gọi là "Sự kiện Vịnh Bắc Bộ" để vu cáo lực lượng Hải quân miền Bắc tiến công vào tàu chiến Mỹ đang hoạt động bình thường ở vùng biển quốc tế, để đánh lừa dư luận quốc tế và nhân dân Mỹ; lấy cớ đó để mở chiến dịch "trả đũa" mang tên "Mũi tên xuyên."

Ngày 5/8/1964, Mỹ huy động máy bay ở hai biên đội tàu sân bay gồm hàng chục máy bay tiêm kích và cường kích hiện đại, chia làm 3 đợt bất ngờ tập kích ồ ạt vào các căn cứ, kho tàng, nơi trú đậu tàu của Hải quân ta suốt dọc ven biển miền Bắc từ Quảng Bình đến Quảng Ninh mở đầu cho hành động leo thang đánh phá miền Bắc.

Nhưng do được chuẩn bị từ trước, trong trận đầu thử lửa với hải quân và không quân Mỹ, Hải quân Nhân dân Việt Nam đã hiệp đồng chặt chẽ với quân dân miền Bắc dũng cảm chiến đấu, bắn rơi 8 máy bay, bắn bị thương nhiều chiếc khác, bắt sống giặc lái Mỹ đầu tiên trên vùng biển, vùng trời miền Bắc.

Kịch bản cái gọi là “Sự kiện Vịnh Bắc Bộ” được Mỹ công phu dàn dựng, nhưng chúng không thể ngờ, một binh chủng non trẻ đã ngoan cường cùng quân và dân ta làm nên một chiến thắng oanh liệt.

Nói về chiến công này, tại Lễ tuyên dương (ngày 7/8/1964), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khen ngợi "... các chú đã lập được thành tích lớn trong các cuộc chiến đấu chống đế quốc Mỹ vừa qua. Các chú đã chiến đấu rất dũng cảm, đã bắn rơi 8 chiếc máy bay Mỹ và bắn hỏng 3 chiếc, vừa rồi lại nghe tin 4 chiếc máy bay Mỹ đến Biên Hòa bị hỏng. Các chú đã bắt sống phi công Mỹ, đánh đuổi tàu chiến Mỹ ra khỏi vùng biển nước ta. Như vậy là rất tốt."

Biểu tượng của ý chí kiên cường, bất khuất, của trí tuệ và nghệ thuật quân sự Việt Nam

Chiến thắng trận đầu ngày 2 và 5/8/1964 có ý nghĩa chiến lược, tạo tiền đề thuận lợi, mang lại niềm tin, cổ vũ, động viên khí thế tiến công của quân và dân cả nước quyết tâm đánh bại các bước leo thang chiến tranh của đế quốc Mỹ, bảo vệ vững chắc hậu phương lớn miền Bắc, sát cánh cùng tiền tuyến lớn miền Nam để đánh thắng Mỹ, ngụy.

Những chiến sỹ Hải quân chiến thắng trong trận đánh đuổi tàu khu trục Maddox ngày 2/8/1964 được tặng Bằng khen của Quân chủng Hải quân. (Ảnh: Đoàn Tý/TTXVN)

Chiến thắng trận đầu là chiến thắng của sức mạnh chính trị tinh thần của toàn dân tộc, của ý chí quyết tâm dám đánh, biết đánh và quyết đánh thắng; là biểu tượng của bản lĩnh, trí tuệ Việt Nam, một dân tộc dù nhỏ nhưng luôn yêu chuộng tự do, độc lập, không bao giờ chịu khuất phục trước kẻ thù xâm lược, dù chúng có đông hơn, mạnh hơn ta gấp nhiều lần.

Chiến thắng trận đầu là minh chứng khẳng định tài thao lược, sự lãnh đạo, chỉ đạo sáng suốt của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, trực tiếp là Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng.

Đó là thắng lợi của nghệ thuật quân sự Việt Nam nói chung và nghệ thuật tác chiến Hải quân nói riêng, đã phát huy được sức mạnh tổng hợp của tất cả các lực lượng và địa phương, tạo nên sức mạnh tổng hợp đánh thắng kẻ thù xâm lược.

Chiến thắng trận đầu là thắng lợi của truyền thống đánh giặc "lấy nhỏ đánh lớn, lấy ít địch nhiều" của dân tộc ta; là một trong những chiến công tiêu biểu của Hải quân nhân dân Việt Nam; sự khởi đầu bản hùng ca oanh liệt của Hải quân nhân dân Việt Nam trong lịch sử xây dựng, chiến đấu, chiến thắng và trưởng thành./.

Nguồn: https://www.vietnamplus.vn/