Các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước tham quan các gian hàng trưng bày tại Hội nghị toàn quốc về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, tháng 1-2025. Ảnh: Báo Quân đội nhân dân

Công tác tư tưởng, lý luận của Đảng - vốn giữ vai trò định hướng, dẫn dắt nhận thức và hành động của cán bộ, đảng viên và nhân dân - đang đứng trước những cơ hội lớn để đổi mới và lan tỏa, đồng thời đối diện với những thách thức nghiêm trọng từ sự phát triển của các loại hình thông tin phi chính thống, tin giả, thông tin xấu độc. Vì vậy, việc tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác tư tưởng, lý luận là yêu cầu cấp thiết nhằm bảo đảm sự thống nhất về tư tưởng, ý chí và hành động trong toàn Đảng, toàn dân, toàn quân; giữ vững nền tảng tư tưởng của Đảng và hệ giá trị cốt lõi của dân tộc Việt Nam đưa đất nước phát triển phồn vinh, thịnh vượng trong kỷ nguyên mới.

Chuyển đổi số và sự tác động của chuyển đổi số đến công tác tư tưởng, lý luận của Đảng

Chuyển đổi số với sự phát triển vượt bậc của internet vạn vật (IoT), dữ liệu lớn (Big Data), trí tuệ nhân tạo (AI), điện toán đám mây (Cloud Computing), công nghệ chuỗi khối (Blockchain) và thực tế ảo/tăng cường (VR/AR), đang tạo ra một kỷ nguyên mới, định hình lại cách thức con người tương tác, làm việc và tư duy. Trong bối cảnh đó, công tác tư tưởng, lý luận của Đảng Cộng sản Việt Nam chịu sự tác động đa chiều, sâu sắc và toàn diện, đòi hỏi phải có sự thích nghi và đổi mới mạnh mẽ.

Về mặt tích cực, chuyển đổi số mang đến những công cụ và phương tiện chưa từng có, tạo điều kiện thuận lợi để công tác tư tưởng, lý luận phát huy hiệu quả tối đa. Công nghệ số cho phép lan tỏa các nghị quyết, chỉ thị, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến mọi tầng lớp nhân dân một cách tức thời, vượt qua mọi giới hạn về không gian và thời gian. Chuyển đổi số đã tạo ra một “mạng lưới thông tin không biên giới”, cho phép các thông điệp chính trị được truyền tải đến công chúng nhanh hơn bao giờ hết, vượt qua mọi rào cản địa lý và thời gian. Các nền tảng mạng xã hội, cổng thông tin điện tử, ứng dụng di động chuyên biệt trở thành những kênh truyền thông hiệu quả, giúp Đảng tiếp cận đông đảo đối tượng, đặc biệt là giới trẻ. Thay vì chỉ dựa vào các hình thức truyền thống, công tác tư tưởng, lý luận có thể sử dụng các định dạng mới, đa phương tiện và tương tác cao như video ngắn, podcast, infographic sinh động, livestream trực tiếp các sự kiện quan trọng, e-magazine, game tương tác giáo dục, hay các ứng dụng thực tế ảo/tăng cường để tái hiện lịch sử, sự kiện, giúp tăng tính hấp dẫn và dễ tiếp cận hơn cho các nội dung tư tưởng, lý luận. Sự kết hợp giữa công nghệ số và truyền thông đa phương tiện đã làm thay đổi hoàn toàn cách chúng ta tiếp nhận và xử lý thông tin, đòi hỏi công tác tuyên truyền phải chuyển mình để trở nên hấp dẫn và tương tác hơn. Các nền tảng số cũng cho phép Đảng lắng nghe ý kiến, phản hồi, tâm tư, nguyện vọng của nhân dân một cách trực tiếp, nhanh chóng và đa chiều thông qua các công cụ khảo sát trực tuyến, bình luận trên mạng xã hội, diễn đàn trực tuyến, hệ thống tiếp nhận phản ánh kiến nghị. Từ đó, giúp Đảng nắm bắt tình hình tư tưởng, những vấn đề bức xúc trong xã hội, kịp thời điều chỉnh và hoàn thiện các chính sách, chủ trương phù hợp. Chuyển đổi số còn mở ra các hình thức đào tạo trực tuyến (e-learning) linh hoạt, hội thảo trực tuyến (webinar) xuyên biên giới, kho tài liệu số hóa khổng lồ, giúp cán bộ, đảng viên và quần chúng dễ dàng tiếp cận các nội dung lý luận, học tập và nâng cao trình độ lý luận chính trị mọi lúc, mọi nơi. Đặc biệt, các công nghệ như Big Data, AI có thể hỗ trợ phân tích xu hướng tư tưởng trong xã hội, dự báo biến động xã hội, tổng hợp thông tin từ nhiều nguồn khác nhau để phục vụ công tác nghiên cứu lý luận chuyên sâu, giúp các nhà khoa học có cái nhìn toàn diện và khoa học hơn.

Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực, chuyển đổi số cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ và thách thức nghiêm trọng đối với công tác tư tưởng, lý luận của Đảng. Sự bùng nổ thông tin trên không gian mạng kéo theo sự xuất hiện ồ ạt của các tin giả (fake news), thông tin xuyên tạc, bóp méo sự thật, các luận điệu chống phá Đảng, Nhà nước, chế độ xã hội chủ nghĩa. Không gian mạng là “mảnh đất màu mỡ” cho sự phát tán tin giả và thông tin độc hại, thách thức nghiêm trọng khả năng kiểm soát và định hướng dư luận của mọi hệ thống chính trị. Các thế lực thù địch, phản động lợi dụng triệt để không gian mạng và các thuật toán để lan truyền thông tin xấu độc một cách nhanh chóng, rộng rãi và có chủ đích, gây hoang mang, dao động trong dư luận, làm xói mòn niềm tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng. Tốc độ lan truyền thông tin quá nhanh, cùng với sự đa dạng của các nền tảng và nguồn tin không chính thống, khiến việc kiểm soát, xác minh tính xác thực của thông tin và định hướng dư luận trở nên vô cùng phức tạp và đầy thách thức. Cá nhân tiếp xúc với lượng thông tin khổng lồ và đa chiều mỗi ngày, đòi hỏi họ phải có khả năng phân biệt thật giả, có tư duy phản biện và "sức đề kháng" tư tưởng cao, nếu không dễ bị thao túng. Trong môi trường thông tin bão hòa, việc trang bị cho công chúng “bản lĩnh số” và tư duy phản biện là yếu tố then chốt để chống lại sự thao túng tư tưởng. Các thuật toán của mạng xã hội có thể tạo ra "bong bóng lọc" (filter bubbles) hoặc "phòng vọng" (echo chambers) khiến người dùng chỉ tiếp xúc với những thông tin củng cố quan điểm sẵn có, làm giảm khả năng tiếp nhận thông tin đa chiều và khách quan, dẫn đến sự phân hóa xã hội về tư tưởng. Việc thu thập, lưu trữ và xử lý dữ liệu lớn trong công tác tư tưởng cũng đặt ra yêu cầu cực kỳ cao về bảo mật thông tin và an ninh mạng, với nguy cơ bị tấn công mạng, rò rỉ dữ liệu nhạy cảm. Cuối cùng, khoảng cách số (digital divide) vẫn tồn tại ở một số khu vực, đối tượng dân cư, khiến việc tiếp cận thông tin trên không gian mạng chưa đồng đều, tạo ra sự chênh lệch trong nhận thức và hiểu biết.

Chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội. Ảnh minh họa

Giải pháp tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác tư tưởng, lý luận trong bối cảnh chuyển đổi số

Để tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác tư tưởng, lý luận trong bối cảnh chuyển đổi số cần triển khai đồng bộ các giải pháp sau:

Giải pháp thứ nhất, nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các cấp ủy, tổ chức đảng và người đứng đầu về sự cần thiết phải tăng cường sự lãnh đạo đối với công tác tư tưởng, lý luận trên không gian mạng.

Đây là giải pháp then chốt vì không gian mạng đã trở thành một mặt trận mới của cuộc đấu tranh tư tưởng, lý luận; nếu thiếu nhận thức đúng đắn về tính chất phức tạp và tầm quan trọng của nó, công tác lãnh đạo và chỉ đạo sẽ trở nên bị động, lúng túng. Do đó, cần thay đổi tư duy, coi công tác tư tưởng trên không gian mạng là một nhiệm vụ chiến lược, mang ý nghĩa sống còn. Để thực hiện điều này, cần đổi mới công tác quán triệt, học tập thông qua các hội thảo chuyên đề cho cán bộ, đảng viên, đặc biệt là người đứng đầu, để nhận diện các mối đe dọa và phương thức đấu tranh mới. Đồng thời, phải quy định rõ trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng và người đứng đầu trong việc lãnh đạo, chỉ đạo công tác tư tưởng trên không gian mạng, đưa kết quả thực hiện vào tiêu chí đánh giá cán bộ hàng năm. Bên cạnh đó, cần phát huy vai trò tiên phong, gương mẫu của mỗi cán bộ, đảng viên trong việc tuân thủ pháp luật, chia sẻ thông tin chính thống và đấu tranh phản bác các luận điệu sai trái, để mỗi người trở thành một "chiến sĩ" trên mặt trận tư tưởng của Đảng. Cùng với đó, cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng về công nghệ thông tin, truyền thông số và an ninh mạng để cán bộ, đảng viên có đủ năng lực thực hiện tốt nhiệm vụ trong môi trường số.

Giải pháp thứ hai, Đảng tiếp tục lãnh đạo và chỉ đạo việc đổi mới mạnh mẽ nội dung và phương thức công tác tư tưởng, lý luận để phù hợp với môi trường số.

Về nội dung, cần biến những vấn đề lý luận phức tạp trở nên gần gũi, dễ hiểu hơn. Nội dung phải bám sát thực tiễn cuộc sống, giải đáp kịp thời những vấn đề bức xúc của xã hội và có tính chiến đấu cao để đấu tranh trực diện với các quan điểm sai trái. Thay vì những bài viết dài, nặng tính học thuật, cần sản xuất nội dung dưới nhiều định dạng đa phương tiện như video ngắn, podcast, infographic, e-magazine, game tương tác... Điều này giúp tăng tính hấp dẫn và phù hợp với thói quen tiếp nhận thông tin của nhiều đối tượng, đặc biệt là giới trẻ.

Về phương thức, phát triển và ứng dụng các nền tảng số hiện đại như cổng thông tin điện tử, các ứng dụng di động chuyên biệt. Quan trọng hơn, cần chủ động tham gia và sử dụng hiệu quả các nền tảng mạng xã hội phổ biến để cung cấp thông tin chính thống, phản bác kịp thời các luận điệu xuyên tạc. Việc ứng dụng các công nghệ như Big Data và AI trong việc phân tích dư luận và dự báo tình hình sẽ giúp nắm bắt xu hướng và có phản ứng nhanh nhạy, chính xác.

Giải pháp thứ ba, Đảng tiếp tục lãnh đạo hoàn thiện cơ chế, chính sách và tăng cường đầu tư nguồn lực cho chuyển đổi số trong công tác tư tưởng, lý luận.

Việc hoàn thiện thể chế và chính sách là vô cùng cần thiết. Đảng cần chỉ đạo xây dựng và ban hành các văn bản pháp lý đồng bộ và đủ mạnh để quản lý thông tin trên không gian mạng, bảo vệ an ninh mạng, và bảo vệ dữ liệu cá nhân. Cơ chế này không chỉ giúp kiểm soát các thông tin xấu độc mà còn tạo hành lang pháp lý an toàn cho việc triển khai các hoạt động truyền thông chính thống. Ngoài ra, cần củng cố và thiết lập cơ chế phối hợp liên ngành, liên địa phương chặt chẽ giữa các cơ quan Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội, đảm bảo sự đồng bộ và thống nhất trong hành động.

Cùng với đó, Đảng cần tăng cường đầu tư nguồn lực một cách thỏa đáng. Điều này bao gồm việc phân bổ tài chính để mua sắm trang thiết bị hiện đại, phát triển các phần mềm chuyên dụng và xây dựng hạ tầng kỹ thuật số vững chắc cho công tác tư tưởng. Việc xây dựng một trung tâm điều hành và giám sát thông tin quốc gia và địa phương là một ví dụ cụ thể, giúp phát hiện sớm và phản ứng nhanh với các cuộc khủng hoảng truyền thông hoặc thông tin sai trái. Ngoài ra cũng cần đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong lĩnh vực an ninh mạng và truyền thông số để học hỏi kinh nghiệm, tiếp cận công nghệ tiên tiến và phối hợp đấu tranh với các mối đe dọa xuyên biên giới.

Giải pháp thứ tư, Đảng cần lãnh đạo, chỉ đạo đẩy mạnh nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn về công tác tư tưởng, lý luận trong bối cảnh chuyển đổi số.

Nghiên cứu lý luận cần tập trung vào việc làm rõ tác động của các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI) tạo sinh và metaverse đến tư tưởng, tâm lý xã hội và công tác định hướng dư luận. Việc này sẽ giúp dự báo các xu hướng thông tin, nhận diện các hình thức chống phá mới và xây dựng những luận cứ khoa học vững chắc để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.

Bên cạnh đó, việc tổng kết thực tiễn cũng vô cùng quan trọng. Đảng cần lãnh đạo tổ chức các hội thảo khoa học và diễn đàn trao đổi để đánh giá hiệu quả của các mô hình truyền thông số đã được triển khai. Việc tổng kết kinh nghiệm thực tiễn giúp rút ra bài học thành công, nhận diện những hạn chế và đề xuất các giải pháp đổi mới phù hợp. Chỉ khi kết hợp chặt chẽ giữa nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn, công tác tư tưởng mới có thể thích ứng kịp thời với tốc độ phát triển của công nghệ và duy trì sự hiệu quả trong kỷ nguyên số.

Giải pháp thứ năm, Đảng tăng cường lãnh đạo công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho thế hệ trẻ trong kỷ nguyên số.

Để xây dựng "lá chắn thép" tư tưởng trong kỷ nguyên số, một giải pháp chiến lược là Đảng cần tăng cường lãnh đạo công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho thế hệ trẻ. Đây là đối tượng dễ bị ảnh hưởng bởi thông tin tiêu cực, sai lệch nhất, nhưng cũng là lực lượng xung kích trong cuộc đấu tranh tư tưởng trên không gian mạng.

Nội dung và phương pháp giáo dục phải được đổi mới theo hướng hiện đại, hấp dẫn, sử dụng chính các công cụ số mà thế hệ trẻ đang sử dụng hàng ngày. Thay vì các bài giảng khô khan, cần chuyển tải những giá trị cốt lõi, lý tưởng cách mạng thành những video ngắn, podcast, infographic, hoặc các game tương tác giáo dục.

Quan trọng hơn, công tác lãnh đạo của Đảng phải trang bị cho thanh niên những "bộ lọc" thông tin và "sức đề kháng" tư tưởng. Điều này bao gồm việc huấn luyện kỹ năng tư duy phản biện, kỹ năng nhận diện và sàng lọc thông tin giả, thông tin xấu độc. Khi đã có nhận thức và kỹ năng vững vàng, thế hệ trẻ sẽ không chỉ tự bảo vệ mình mà còn trở thành lực lượng tích cực tham gia vào các hoạt động bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên không gian mạng, góp phần lan tỏa những thông điệp tích cực, chân chính.

Chuyển đổi số không chỉ là xu thế tất yếu mà còn là yêu cầu cấp bách, tác động sâu rộng đến toàn bộ đời sống xã hội, trong đó có công tác tư tưởng, lý luận của Đảng Cộng sản Việt Nam. Trước những cơ hội và thách thức của thời đại số, việc tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác tư tưởng, lý luận là vấn đề có ý nghĩa sống còn, trực tiếp liên quan đến việc giữ vững nền tảng tư tưởng, định hướng xã hội chủ nghĩa và củng cố niềm tin của nhân dân. Việc thực hiện đồng bộ các giải pháp này sẽ góp phần quan trọng trong việc tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, nâng cao năng lực cầm quyền, bảo đảm cho công tác tư tưởng, lý luận thực sự phát huy vai trò dẫn dắt, định hướng xã hội trong thời đại số. Đây là một quá trình lâu dài, đòi hỏi quyết tâm chính trị cao, sự chủ động, sáng tạo và phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành, toàn hệ thống chính trị và mỗi người dân.

TS. Đỗ Minh Tuấn (Khoa Xây dựng Đảng, Học viện Báo chí và Tuyên truyền)    

Nguồn: Baohungyen.vn